Toplumda yaygın olarak görülen bu rahatsızlık, vücutta bulunan pek çok farklı sisteme bağlı olarak oluşabilir. Kişinin, kendisinin ya da çevresindeki nesnelerin döndüğünü sanmasına yol açan bu durum mekan oryantasyonunun bozulmasıyla oluşur. Baş dönmesi; sallanma, sersemlik gibi belirtilere neden olur; kişinin ayaklarının altındaki zeminin kayması ya da kendisini hareket hâlinde hissetmesi gibi şikayetleri olabilir.
Baş dönmesine bağlı yakınmalar, anlık olabileceği gibi gün boyunca birden fazla kez ya da kişinin hareketlerine bağlı olarak da gelişebilir. Dengesizlik ya da dengesiz olma hâli olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, çoğunlukla anlık olarak gelişir. Bir an için kişinin başının dönmesi genellikle endişe edilecek bir durum değildir. Ancak uzun süredir var olan baş dönmesi vakalarına neyin neden olduğu mutlaka araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Baş dönmesi, acil servise başvuran hastaların %'inde var olan bir şikayettir.
Pek çok farklı sebepten oluşabilen baş dönmesi, kişinin yaşam kalitesinin bir hayli düşmesine neden olur. Tekrarlayan, uzun süren, ani gelişen ve şiddetli baş dönmesi vakaları için mutlaka hekime başvurulmalıdır. Sıklıkla sorulan "Baş dönmesi neden olur?" sorusunu yanıtlamadan önce "Baş dönmesi nedir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.
Dengenin sağlanabilmesi için vücutta pek çok sistemin sağlıklı ve birbiriyle uyum içinde çalışması gerekir. Oküler sistem, proprioseptif sistem, vestibüler sistem ve merkezi sinir sisteminden oluşan denge organları, dengenin sağlanması için farklı duyulardan gelen bilgilerin, denge merkezinde işlenmesi ve motor yanıt verilmesiyle dengenin oluşmasını sağlar. Bu da baş pozisyonu, beyin, omurilik, iç kulak (labirent), kaslar, eklemler ve iç organlardan gelen duyu verileri sayesinde gerçekleşir. Motor yanıt sayesinde de kişi, farkına varmadan farklı vücut hareketleri yaparak dengesini sağlar.
Bu sistemlerin birinde ya da birden fazlasında oluşan rahatsızlıklar, kişide baş dönmesi hissinin oluşmasına yol açar. Bir tür hareket yanılsaması olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, kişinin var olmayan bir hareketi hissetmesine, kendinin ya da çevresindeki nesnelerin hareket ettiğini düşünmesine yol açar. Kişinin çevresine göre dengesini sağlayamaması ile karakterize olan baş dönmesi, oldukça sık rastlanan yakınmalardan biridir. Baş dönmesi olan hastalar genellikle şikayetlerini farklı şekillerde tarif eder.
Çoğunlukla her tarafın dönmesi, zeminin ayaklarının altından kayması, gözlerin kararması, kafa içinin boşalması ya da tek bir yana doğru kayma, en sık rastlanan yakınmalar arasında yer alır. Kişinin günlük yaşamını etkileyen ve hatta bazen hayatını durma noktasına getirebilen baş dönmesi, pek çok farklı nedenden oluşabilir.
Baş Dönmesi Nedenleri Nelerdir? Baş dönmesi, beyin, kulak, kalp sorunları ile farklı nörolojik problemlerden kaynaklanabilir. Ayrıca yoğun strese maruz kalmak, kullanılan ilaçlar ve alkol kullanımı, baş dönmesi şikayetlerinin oluşumunda rol oynayabilir. Ani tansiyon değişimleri, anemi, kulak enfeksiyonları, uzun süre susuz kalmak (dehidrasyon), sıcak, yol tutması ve aşırı egzersiz gibi nedenler de baş dönmesine neden olabilir. Sık görülen baş dönmesi nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Periferik Vertigo: Periferik vertigo varlığında baş dönmesi, beyin dışı nedenlerden ya da farklı bir deyişle, iç ve / veya orta kulakta bulunan denge merkezinin etkilenmesiyle oluşur. Başın pozisyonu değiştirildiğinde şiddetli baş dönmesi hissedilmesine yol açan periferik vertigo varlığında kişi, bulantı ve kusma gibi ek şikayetler yaşayabilir.
Periferik vertigo çoğunlukla metabolik hastalıklar, hipoglisemi, hipertiroidi, yüksek tansiyon, kas veya iskelet sisteminde oluşan rahatsızlıklara bağlı olarak gelişir. Tüm bunların yanı sıra perilenfatik fistül, üst solunum yolu enfeksiyonlarının ardından gelişen Meniere, nörit gibi hastalıklar da periferik vertigoya yol açabilir. En sık rastlanılan türü, halk arasında kristal oynaması olarak da bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)'dur. BPPV varlığında kişide, sırtüstü yatarken, yatar pozisyonda sağa sola dönerken, öne doğru eğildiğinde, başını yukarı kaldırdığında ya da aniden hareket ettirdiğinde baş dönmesi şikayeti oluşur. Bu gibi şikayetlerle hekime başvurulduğunda hekim tanı için kişiye Dix-Hallpike (DH) testi ve yan yatma testi uygular. Bu testler sırasında hekim hastanın vücut pozisyonunu değiştirerek göz hareketlerini inceler.
Santral Vertigo: Beyinden kaynaklı rahatsızlıkların varlığında görülen santral vertigo, periferik vertigoya göre daha ciddi sağlık problemlerinden kaynaklanır. Tüm vertigo türlerinin yaklaşık %'ini oluşturan santral vertigo, şiddetli baş dönmesi ile karakterizedir. Ek olarak baş ağrısı, çift görme, uyuşukluk, konuşma ve yutkunma bozukluğu gibi şikayetlere neden olabilir. Beyin damarlarında oluşan yapısal bozukluklar, anevrizma, epileptik nöbetler, ensefalit, beyin kanaması, beyin tümörü, beyin sapı enfarktüsü, kafa travmaları ya da ilaç kullanımı santral vertigoya yol açan yaygın sebepler arasında yer alır.
Metabolik Hastalıklar: Kalp, karaciğer ve tiroit hastalıklarının yanı sıra bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak baş dönmesi görülebilir. Kalp yetmezliği, kalp kapakçığı hastalıkları, ritim bozukluğu, diyabet, tansiyon ve kan şekerindeki düzensizliklerin yanı sıra sıvı elektrolit dengesinin sağlanamaması da baş dönmesine yol açabilir. Metabolik hastalıklara bağlı olarak görülen baş dönmesinin tedavisi, altta yatan odak hastalığın tedavi edilmesiyle iyileştirilir.
Enfeksiyon: Soğuk algınlığı ya da grip gibi enfeksiyonlar, baş dönmesine neden olabilir. Baş dönmesinin şiddeti, enfeksiyonun türüne göre farklılık gösterebilir. Beyin Tümörleri: Hemen her yaşta görülebilen beyin tümörü, baş dönmesine yol açabilir. Özellikle denge merkezinin bulunduğu beyincik bölgesindeki iyi ya da kötü huylu tümörler, baş dönmesine neden olabilir.
Nörolojik Hastalıklar: Parkinson, MS ve miyelin hastalıkları gibi bazı nörolojik rahatsızlıklar baş dönmesine neden olabilir. Nörolojik hastalığın özelliğine göre kişide baş dönmesine ek olarak pek çok farklı semptom görülebilir.
Travmalar: Kafaya alınan sert bir darbe ya da yaralanmalar baş dönmesine yol açabilir. Baş dönmesi, travmalardan hemen sonra olabileceği gibi uzun zaman sonra da ortaya çıkabilir.
Psikolojik Rahatsızlıklar: Yoğun stres, panik atak, anksiyete bozukluğu ve depresyon gibi pek çok farklı psikolojik rahatsızlık, baş dönmesine neden olabilir.
#16
