Faydası olduğu kadar zararı da var!

Ülkemizde son dönemlerde yaşanan zehirlenme vakalarının ıspanağa karışan güzelavrat otunun neden olmasıyla ilgili uyarılarda bulunan Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (İLAFAR) Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen, söz konusu bitkinin tıbbı alanda bir çok hastalığın yanı sıra zehirlenme vakalarının tedavisinde de kullanıldığını söyledi. 

YAPRAKLARI YANLIŞLIKLA TÜKETİLDİĞİNDE ZEHİRLİYOR

Yapraklarının yanlışlıkla tüketildiğinde zehirlenmelere yol açtığını belirten Sezen, "Bu bitki içerisinde atropin adı verdiğimiz, alkaloid yapısında bir maddeyi yüksek oranda taşır. Atropin içeren ilaçlar, klinikte çeşitli amaçlarla kullanılır. Bunlar arasında ameliyat öncesi anesteziye hazırlık, bazı göz hastalıkları, mide barsak sistemi ile ilgili bazı hastalıkların tedavisi ve ayrıca diğer bazı ilaçlar, belirli mantar türleri ve bazı tarım ilaçları ile zehirlenme tedavisi yer almaktadır. Kendisi de çok ciddi zehirlemeye neden olabilen atropin maddesinin dozu, yani kullanılan miktarı çok önemlidir. Önemli tedavi edici etkilerine rağmen, yanlış dozda kullanıldığında veya atropin içeren bitkiler büyük oranda tüketildiğinde ölümcül zehirlenmelere yol açar. Zehirlenmelerde en spesifik belirti ani başlayan yakın görme bozukluğu ve gözbebeği büyümesidir. Kuru-kızarmış deri, halüsinasyonlar, ajitasyon, ateş yüksekliği, havale, şuur değişikliği, bayılma, göğüs ağrısı, vücutta istemsiz hareketler, titreme gibi çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Koma, solunum güçlüğü ve ölüme kadar giden ağır bir klinik tablodur. Zehirlenme vakalarında, şüpheli bitkinin hastaneye getirilmesi doğru teşhise katkı sağlayacaktır" dedi.  

ÜRETİM AŞAMASINDA KONTROL YAPILMALIDIR

KTÜ Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi aynı zamanda İLAFAR Araştırma Grubu Sorumlusu Doç. Dr. Gülin Renda ise, güzelavrat otunun bölgede nemli orman altlarında yetişen otsu veya yarı çalımsı yüksek bir bitki olduğunu ifade ederek, "Ispanağın, güzelavratotu yani Atropa belladonna ile ve adamotu olarak bilinen Mandragora autumnalis ile karışabildiği ifade edilmektedir. Güzelavratotu bölgemizde nemli orman altlarında yetişen otsu veya yarı çalımsı yüksek bir bitkidir ve yaklaşık 2 metreye kadar boylanır. Gövdesi dallanmıştır, yaprakları kısa saplı, oval veya eliptik şekilli ve yumuşaktır. Yapraklarının eni yaklaşık 10 cm, boyu ise yaklaşık 30 cm'ye kadar uzamaktadır ve tepesi sivridir. Adamotu bitkisi daha çok Güney ve Batı Anadolu'da özellikle tarihi harabelerin çevresinde yetişir. Yapraklar bitkinin tabanında rozet şeklinde bulunur. Her iki bitki de atropin, hiyosiyamin ve skopolamin taşır. Yaprakları yanlışlıkla tüketildiğinde zehirlenmelere yol açarlar. Ispanak ülkemizin birçok yöresinde yetiştirilen bir sebzedir. Üretimi yapılan illerin başında İzmir, Ankara, Bursa ve Samsun gelir. Ispanakta gövde otsu yapıdadır, bitki boyu 40-80 cm arasında değişmektedir. Etli yapraklı çeşitlerde yapraklar genellikle oval şekillidir. Yapraklar 2-30 cm uzunluğunda ve 1-15 cm genişliğinde olabilmektedir. Yaprak şekillerine göre; yuvarlağa yakın oval ve yaprak uçları sivri çeşitler, yaprak ayasının dilimlenme özellikleri farklı olan çeşitler ve yaprak yüzeyine göre, düz olan ve kabarcıklı olan ıspanak çeşitleri bulunmaktadır. Diğer zehirli bitkilerin yapraklarının ıspanağa göre biraz daha ince olduğu söylenebilir. Bu nedenle başka bitkilerle karışma durumu açısından özellikle üretim aşamasında kontrol yapılmalıdır" ifadelerini kullandı.